In aanloop naar de onthulling van het borstbeeld van Carel Fabritius wordt in de Keyserkerk een kort symposium gehouden met een drietal sprekers. Waaronder Charlotte Rulkens, conservator van het Mauritshuis. De locatie waar Carels beroemdste werk, het Puttertje, te bewonderen is. Een samenvatting.

“Carel Fabritius is jong gestorven. Er was anders ongetwijfeld ook een Fabritiusjaar (parallel aan het Rembrandjaar) geweest. Hij was zonder twijfel net zo goed geworden als zijn leermeester. Door zijn jong overlijden zijn er slechts een dertiental werken die definitief toegeschreven kunnen worden aan Carel. Helaas is hij enkele uren na de ontploffing van het kruitmagazijn in Delft op 12 oktober 1654 in het Oude Gasthuis overleden. Met hem nog honderden anderen. Waaronder de koster van de Oude Kerk die hij op dat moment aan het vereeuwigen was op doek. Maar ook zijn schoonmoeder, zwager en een van zijn leerlingen. Een tragisch eind van een jong en veelbelovend kunstenaar.

Carel wordt in 1622 in Middenbeemster, aan de voet van de kerk, geboren. Met nog tien broers en zusters. Zijn vader was schoolmeester, koster en voorzanger. Zijn moeder vroedvrouw. Pieter Carelszoon heeft zelf ook artistieke gaven. Want hij krijgt toestemming om naast zijn werk als schoolmeester ook de kunst van het schilderen aan anderen over te brengen. Ongetwijfeld aan zijn zoons die duidelijk aanleg hebben. Het in de Keyserkerk hangende werk (gemaakt in de dertiger jaren van de zeventiende eeuw) is zeer waarschijnlijk toe te schrijven aan Pieter Carelszoon.

Carel trouwt, krijgt drie kinderen en vertrekt naar Amsterdam. Daar wordt hij leerling van Rembrandt. Die op dat moment net bezig is met de Nachtwacht. Zijn vrouw en kinderen overlijden kort na elkaar. Hij keert dan terug naar zijn geboorteplaats. Van zijn leven daar is niet zoveel bekend.

In 1650 vertrekt hij naar delft. Daar hertrouwt hij en gaat werken als schilder. Aanvankelijk als historisch schilder. Net als zijn leermeester. Want die stonden in de hiërarchie op de bovenste trede. De Opwekking van Lazarus (Warschau) toont overduidelijk dat hij in de traditie van Rembrandt schildert. Deze heeft zelf dit thema zelf ook op doek gezet.

Vlak voordat hij naar Delft vertrekt, zie je zijn stijl veranderen. Het werk wordt lichter. Een goed voorbeeld daarvan is het Portret van Abraham de Potter (1649). Zijdelakenhandelaar en vriend van Carel. Deze ondernemer had een buitenplaats in de polder. Hij gebruikt voor het eerst een lichte achtergrond. Pleisterwerk. Bij restauratie van het werk kwam nog een noviteit naar voren. Fabritius heeft in de muur een klein spijkertje geschilderd. Alsof het doek eigenlijk de muur is. Een mooi voorbeeld van trompe l’oeil. Bij het Melkmeisje van Vermeer zie je ook een spijkertje en diverse spijkergaatjes in de muur. Fabritius en Vermeer kenden elkaar en beïnvloedden elkaar. Uit een boedelbeschrijving blijkt dat Vermeer diverse werken van Carel in zijn bezit heeft!

Een ander opvallend werk is het Stadsgezicht op Delft (National Gallery London). Deze heeft een heel vreemd perspectief. Waarschijnlijk was het de bedoeling dat dit werk niet recht maar in een hoek geplaatst werd in een soort kijkdoos. Vandaar het vreemde perspectief.

Tenslotte nog iets over het Puttertje. De Romeinen kenden dit vogeltje al als huisdier. Ze konden getraind worden om met hun snavel een touwtje of kettinkje omhoog te tillen waaraan een vingerhoedje bevestigd was. Op deze wijze konden ze zelf water putten. Vandaar de naam! De vogel is ook op diverse andere schilderijen te zien. Ook hier gaat het effect van trompe l’oeil op. Levensecht. Het schilderen van levende vogels was in de 17e eeuw niet gewoon. Daarentegen zijn er diverse stillevens met dode vogels. Vermoedelijk had dit werk een functie in een groter geheel. De belangstelling voor Carel is groeiend. Ook internationaal. Niet in de laatste plaats door het boek van Donna Tartt ‘het Puttertje’. Binnenkort op film te zien met in de hoofdrol Nicole Kidman”.

Geert